Liên Tâm (Tâm Sen)

1. Liên Tâm: (Embryo Nelumbinis)

+ Tên khác: Tâm Sen, Liên, Quỳ.

+ Cây thuốc: Liên tâm là tâm sen, sen  là một cây mọc ở dưới nước, thân rễ hình trụ mọc ở trong bùn thường gọi là ngó sen hay ngẫu tiết, ăn được, lá mọc lên khỏi mặt nước, cuống lá dài, có gai nhỏ, phiến lá hình khiên, to, đường kính 60-70cm có gân tỏa tròn. Hoa to màu trắng hay đỏ hồng, đều lưỡng tính, đài 3-5, màu lục. Tràng gồm rất mhiều cánh màu hồng hay trắng một phần, những cánh ngoài còn có màu lục như lá đài. Nhị nhiều, bao phấn hai ô, nức theo một kẽ dọc. Trung đới mọc dài ra thành một phần hình màu trắng thường gọi là gạo sen dùng để ướp chè. Nhiều lá noãn rời nhau đựng trong một đế hoa loe ra thành hình nón ngược gội là gương sen hay liên phòng. Mỗi lá noãn có 1-2 tiểu noãn. Quả  chứa hạt (liên nhục) không nội nhũ. Hai lá mầm dầy.

+ Dược liệu: Vị thuốc Liên tâm là tâm sen dài khoảng 1 cm, rộng khoảng 0.1cm, phần trên là chồi mầm màu lục sẫm, gồm 4 lá non gấp vào trong. Phần dưới là rễ và thân mầm hình trụ màu vàng nhạt, mặt cắt ngang có nhiều lỗ hổng (xem bằng kính lúp).

+ Phân bố: Cây của miền Malaixia, châu Ðại dương và vùng Ðông Dương.

- Ở Việt Nam sen được trồng ở nhiều nơi, mọc hoang ở các vùng ao hồ, đầm,...Sen được trồng ở nhiều nơi trong nước ta để ăn và dùng làm thuốc.

+ Xuất xứ: Trung Quốc.

+ Bộ phận dùng: Là cây mầm lấy từ hạt cây Sen (Nelumbo nucifera Gaertn)

2. Thu hái - sơ chế:

+ Mùa thu hái vào các tháng 7-9. Lấy quả bế ở gương sen đã chín già, loại bỏ vỏ cứng bên ngoài, ngâm, ủ cho mềm, bóc loại lớp vỏ lụa đỏ, thông lấy tâm sen, phơi hay sấy nhẹ 40 – 50 độ đến khô.

3. Bào chế - bảo quản:

Bào chế:

+ Sàng bỏ tạp chất thu lấy tâm sen khô.

+ Khi dùng liên tâm cần sao vàng, hạ thổ để giảm bớt độc tố và tính hàn của nó. Cách sao vàng hạ thổ như sau:

• Làm nóng chảo, cho tâm sen tươi vào chảo, dùng xẻng đảo đều cho đến khi bề mặt của tâm sen có màu vàng, ngửi thấy mùi thơm của các vị thuốc sao. Lấy tâm sen lên tay, bẻ thử thấy bên trong vẫn có màu xanh lục, nhấm vào miệng thấy vị đắng và mùi thơm thì được
• Chuẩn bị một miếng vải sạch, kích thước khoảng 40x40 rồi trải miếng vải xuống mặt sàn. Trà tâm sen khô sau khi sao sẽ được đổ xuống sàn, trải đều khắp bề mặt miếng vải để tối ưu hóa diện tích tiếp xúc với đất. Chờ khoảng 40 phút cho tâm sen nguội thì cho vào lọ kín bảo quản

Bảo quản:

+ Để trong lọ kín, nơi khô ráo tránh ẩm, mốc.

4. Thành phần:

+ Trong liên tâm có asparagin và một ít ancaloit chừng 0,06% nelumbin là một chất màu trắng có vị đắng, thể đặc cứng dòn ở độ 40-50 độ C, trên 65 độ C là một chất sền sệt, dễ tan trong rượu, trong clorofoc, ête etylic, axeton, axit loãng và cồn amylic, nhưng gần như không tan trong ête dầu hoả, cho kết tủa với các thuốc thử ancaloit. Theo dược tài học trong liên tâm có 0,4% liensinin. Liên tâm cũng chứa nhiều ancaloit. Liensinin, izoliensinin, neferin, lotusin, metylcoripalin, nuxiferin, pronuxiferin, demetylcoclaurin.

5. Tính vị - quy kinh:

Tính vị: 

+ Vị đắng, tính hàn.

Quy kinh: 

+ Vào 2 kinh: Tâm và Thận.

6. Tác dụng - chủ trị:

Tác dụng dược lý: 

+ Nucifferrin, liensinin, nelumbin là những chất có tác dụng giúp bạn có một giấc ngủ dài hơn, ổn định tinh thần hơn.

+ Tính lạnh của tâm sen được sử dụng để hỗ trợ điều trị nóng trong, bí tiểu.

+ Thành phần trong tâm sen có tác dụng làm giãn cơ trơ ở thành mạch máu, giảm trở lực huyết quản giúp ổn định huyết áp hiệu quả.

+ Sử dụng tâm sen trong các món ăn hàng ngày hay sử dụng trà tâm sen phù hợp sẽ giúp thanh nhiệt, giảm suy nhược.

Tác dụng:

 + Thanh tâm, an thần trừ phiền.

Chủ trị:

+  Chữa mất ngủ, trấn tâm an thần, giải phiền lao, chữa nói nhảm, di mộng tinh, tăng khí lực.

7. Kiêng kỵ:

+ Người hư nhiệt, âm hư không dùng.

8. Một số cách dùng thông dụng:

+ Trị huyết áp cao, hay mờ mắt, đầu ong ong khó chịu: Tâm sen 4g, hoa hòe 10g, cúc hoa 8g. Ba vị sao vàng, pha như pha trà uống hàng ngày.

+ Chữa ù tai, lưng đau, nước tiểu vàng, di tinh, mộng tinh: Tâm sen 8g, đậu đen 20g, thục địa 20g, khiếm thực 16g, hạt sen 16g, quả dành dành sao 12g, hạt hòe 10g. Sắc lấy nước uống ngày một thang. 10 ngày là một liệu trình.

+ An thần, gây ngủ: Tâm sen 5g, lá vông 20g, táo nhân 10g, hoa nhài tươi 10g. Tâm sen được sao thơm; táo nhân sao đen, đập dập; lá vông sấy khô, tán bột. Đem tất cả các loại trộn đều, hãm với 1 lít nước, sau đó cho hoa nhài vào khi nước thuốc còn ấm, rồi lấy nước đó uống làm nhiều lần trong ngày.

+ Chữa khó ngủ, tâm phiền, hồi hộp, lo âu: Tâm sen 8g, hạt muồng 20g sao khô, mạch môn 15g, dùng ba thứ này hãm lấy nước uống thay trà trong ngày. Cần kiêng uống cà phê, nước chè đặc.